«دوستت دارم دمشق» تلاشی است از نویسندگان جوان برای ایجاد ارتباطی عمیق بین جنگ و باورهای دینی با ادبیات برای همه کسانی که آن را می‌خوانند.
این کتاب شامل ۱۰ داستان از ۱۰ نویسنده جوان است که به بحران سوریه و پدیده داعش پرداخته‌اند. داستان‌های این مجموعه از نظر سبک، فرم و زاویه دید گوناگون و متنوع هستند. داستان‌ها سعی دارند در بستر عاطفی اتفاقات حماسی را روایت کنند و گوشه‌ای از این بحران را نمایش داده و حس همدلی را بپرورانند. زنان محوریت اکثر این داستان‌ها هستند. دمشق و دفاع از حرم، جنگ داخلی سوریه، اسارت زنان و کودکان به دست داعش، مدافعان حرم، مستشاران ایرانی، لشکر فاطمیون و حمله تروریستی داعش به مجلس، درونمایه اصلی داستان‌های این مجموعه است.
افسانه گودرزی، سارا اسماعیلی، سیده زهرا طباطبایی، سیده اسماءهاشمی، رقیه بابایی، سیده طاهره موسوی، زهرا اخلاقی، زینب بخشایش، صدیقه شاهسون و سیده‌نفیسه محمدی، نویسندگانی هستند که در این مجموعه اثری از آن‌ها منتشر شده است.
در خصوص این مجموعه با سارا اسماعیلی یکی از نویسندگان این مجموعه و نماینده این گروه داستان‌نویسی به گفت‌وگو نشسته‌ایم که می‌خوانید.
* چطور شد مجموعه داستان «دوستت دارم دمشق» با این موضوع نوشته شد؟
** بهار ۹۶ بود که استاد مریم بصیری خبری از برگزاری کارگاه داستان کوتاه و رمان با محوریت حضرت زینب(س) و مدافعان‌حرم به ما دادند. اعضای گروه با توجه به سوابقی که پیشتر در نویسندگی داشتند و علاقه به این موضوع و داشتن هدف و دغدغه برای نوشتن از جنگ و بحران داعش انتخاب شدند. از خرداد ۹۶ کارگاه شروع شد و تا اردیبهشت سال ۹۷ ادامه داشت.
* موضوعات داستان‌ها زنان است و نویسندگان هم زنان هستند. چطور از این زاویه به جنگ سوریه پرداخته شده است؟
** زنان در طول تاریخ از جنگ‌های زمان صدر اسلام گرفته و تا هر جنگی چه جنگ ایران و عراق و چه جنگ سوریه به عنوان عنصری فعال و مؤثر برای کمک‌رسانی به مردان جنگجو، هم در پشت جبهه‌ها حضور داشتند و هم در زمان ضرورت برای جنگیدن حاضر می‌شدند و در بسیاری از موارد، جنگ را به نفع گروه خودشان تغییر می‌دادند. همان‌طور که در جنگ با داعش دلاوری‌های زنان کرد را نمی‌توان نادیده گرفت و داستان‌هایی شنیدنی از دلاوری این زنان موجود است. سختی تجربه زیست در فضای جنگی بیشتر شامل حال زنان می‌شود. زنان هستند که وظیفه نگهداری از فرزندان، تربیت آن‌ها، روحیه دادن به رزمنده و به صورت کلی مدیریت فضای پشت جبهه‌ها را برعهده دارند و پس از جنگ هم زنانی همچون همسران، مادران و فرزندان دختر رزمندگان، مادران شهدا، همسران شهدا، فرزندان دختر شهید، مادران، همسران و فرزندان دختر جانبازان و همسران، مادران و فرزندان دختر آزادگان کسانی هستند که بزرگ‌ترین جامعه زنان مربوط به جنگ را تشکیل می‌دهند. از آنجایی که همه افراد این کارگاه خانم بودند بالطبع موضوعات زنانه در اولویت دغدغه‌های ما قرار داشت.
* راجع به جنگ‌های سوریه چه اطلاعاتی داشتید. آیا امکان سفر به مناطق جنگی برای شما وجود داشت؟
** با توجه به اینکه در زمان شروع کارگاه، تازه کتاب‌های مربوط به مدافعان‌حرم، خاطرات شهدا، کتاب‌های مربوط به ایدئولوژی داعش چاپ شده بود، تصمیم گرفتیم ما هم با همراهی استادمان سرکار خانم مریم بصیری قدم در این مسیر بگذاریم و با راهنمایی ایشان تحقیقاتمان را شروع کردیم. جلسات به صورت دو هفته یک بار برگزار می‌شد و در این جلسات در مورد تحقیقاتمان صحبت می‌کردیم و در مورد طرح‌های داستان‌های کوتاه و رمان رایزنی می‌کردیم. امکان سفرکردن و دیدن جریانات و اتفاقات مربوط به سوریه و عراق از نزدیک برای ما وجود نداشت، بنابراین سعی می‌کردیم با تحقیقاتی که از طریق اینترنت، کتاب و افرادی که از نزدیک با این جریان روبه‌رو شده بودند، از جمله مدافعان‌حرم، کسب اطلاعات کنیم و با قدرت تخیل و همدلی، خودمان را در آن فضا قرار بدهیم و دنیا را از زاویه دید فردی ببینیم که یا در عراق و سوریه با بحران داعش، جنگ و مصائب مربوط به آن دست وپنجه نرم می‌کند و یا خانواده‌ای که عزیز خود را برای دفاع حرم حضرت‌زینب(س) به جنگ فرستاده است و بعد قلم به دست بگیریم.
* منابع مطالعاتی شما برای نوشتن داستان چه بود؟
** ابتدا تمام کتاب‌هایی که در زمینه مدافعان حرم، ایدئولوژِی داعش، روان‌شناسی داعش، خاطرات مدافعان حرم، داستان، رمان و شعر چاپ شده بودند، جمع‌آوری شدند. همه اعضای گروه کتاب‌ها را مطالعه کردند، همزمان با خوانش کتاب‌ها تحقیق در رابطه با تاریخچه شکل‌گیری داعش، گروه‌ها و انشعابات آن‌ها و کشورهایی که با آن‌ها همکاری می‌کردند را شروع کردیم. تحقیق در رابطه با مدافعان حرم در مقیاس وسیع‌تر اینکه از چه کشوری هستند، چه مذهبی دارند و چگونه کنار هم قرار گرفته‌اند نیز همزمان با تحقیقات دیگر صورت گرفت. جمع‌آوری هر گونه خبر از این دست که فرضاً داعش در چه تاریخی چه شهری را تسخیر کرده، اتفاقاتی که در رابطه با زنان ایزدی افتاد، بررسی فضای‌مجازی و چک کردن تمام کانال‌ها و پیج‌ها در پیام‌رسان‌ها که له یا علیه مدافعان حرم بودند و بررسی تمام صفحه‌های مجازی که مردم در شهرهای درگیر داعش آن‌ها را مدیریت می‌کردند، انجام شد. از طرفی جمع‌آوری عکس و فایل‌های صوتی از جمله سخنرانی‌ها و حتی موسیقی‌هایی که در رابطه با مدافعان حرم و یا داعش منتشر شده بود، جمع‌آوری مستندهایی که در این زمینه ساخته شده بود، جمع‌آوری وصیت‌نامه‌های مدافعان حرم و شعرهایی که شعرا در مورد آن‌ها سروده بودند، گردآوری مصاحبه‌ها و مجلات مربوط به مدافعان و داعش، جمع‌آوری نقشه کشورهایی که با داعش همکاری می‌کردند و نقشه کشورهایی که درگیر داعش بودند نیز از دیگر فعالیت‌های اعضای این کارگاه بود.
* این نویسندگان چطور انتخاب شدند و آیا سابقه نوشتن داستان داشته‌اند؟
** این نویسندگان پیشتر دو کار گروهی به سرپرستی سرکار خانم مریم بصیری در مورد جانبازان و دفاع‌مقدس داشتند و بعد مشغول کارگروهی و تکی در رابطه با مدافعان حرم و امام رضا(ع) شدند. این مجموعه داستان حاصل کارگاه مدافعان است. در حال حاضر هم مشغول کارگاه مهدویت و اربعین هستند. بعضی از این نویسندگان پیشتر کارهای چاپ شده انفرادی داشتند و بعضی از آن‌ها در این کارگاه توانستند آثار خود را به چاپ برسانند. از جمله خانم بخشایش که پیشتر یک کتاب در دست چاپ داشتند. رمان «اردیبهشت نام دیگر توست» با محوریت مقابله با بحران داعش و با تمی عاشقانه از نشر شهید کاظمی از ایشان در این کارگاه به چاپ رسید. همین‌طور رمان «گنجشک‌ها بی‌صدا می‌گریند» اثر دیگری از همین نویسنده با موضوع داعش از نشر سروش در دست چاپ است. مجموعه داستان «سُرّ مَن رَای» از خانم اسماءهاشمی که به بحران داعش در عراق پرداخته از دستاوردهای دیگر این کارگاه است که در دست چاپ در انتشارات سروش است. نویسندگان دیگر نیز آثاری از جمله داستان کوتاه در همین مجموعه و بعضی آثار انفرادی در حال نگارش و در دست چاپ دارند.
* فکر می‌کنید نقش ادبیات در اتفاقات منطقه و کشورهای همسایه چیست و چقدر ادبیات باید به این مسائل توجه کند؟
** بسیاری از نویسندگان حوادث و اتفاقات مربوط به جنگ را که در سرزمین خودشان یا کشورهای دیگر رخ داده به عنوان موضوعی برای نوشتن انتخاب کرده‌اند و آثار ارزشمند و فاخری را به یادگار گذاشته‌اند. اگر به تاریخ جوامع مختلف نگاهی بیندازیم می‌بینیم هیچ جامعه‌ای نبوده که از جنگ در امان بوده باشد. جامعه‌شناسان، روان‌شناسان و دانشمندان هر کدام جنگ را از دریچه نگاه خود می‌بینند و مثل هر پدیده اجتماعی و تاریخی دیگری برایشان بااهمیت است و به آن می‌پردازند. از آنجایی که لازمه نوشتن داشتن اطلاعات در زمینه‌های مختلف تاریخی، جامعه‌شناسی، روان‌شناسی و فلسفه است، نویسندگان نیز از این قاعده مستثنا نیستند، چنان که ادبیات جنگ یک اصلاح تعریف شده در تقسیم‌بندی انواع ادبی(ژانر) است. نویسندگان معمولاً با پرداختن به داستان‌هایی که مربوط به جنگ است علاوه بر اینکه برای نسل جدید جامعه‌شان تصاویری از رشادت‌ها و ازخودگذشتگی‌های خود برای دفاع از وطن را ترسیم می‌کنند و از فداکاری‌ها و مظلومیت رزمندگان می‌گویند، از طریق نوشتن می‌توان سبک تفکر افراد را دستخوش تغییر و با نوشتن راهی برای برقراری صلح و امنیت فراهم کرد. این فقط سیاست نیست که با جریان‌های منطقه در ارتباط است بلکه ادبیات و هنر هم از راه‌های برقراری ارتباط، صلح و امنیت است و از این جهت اهمیت بسیار زیادی دارد.
نظر شما